پژوهش و تفحص با هدف تهیه و تدوین منابع قابل اعتماد ، دسترسی آسان محققین در راستای احیای میراث علمی در جهت تامین نیازهای حوزه های علمیه متناسب با طراز انقلاب اسلامی مهم ترین رسالت این معاونت می باشد.
گروه السنه الشریفه به دنبال تدوین دانشنامه علمی پژوهشی است که جایگاه معارف اسلامی را در هندسه دین مشخص می کند؛ این دانشنامه حدیثی تمامی موضوعات را با جایگاه دقیق آن بررسی کرده است.
این دانشنامه جامع حدیثی از چهار فصل اصلی ارتباط با خدا، ارتباط با خود، ارتباط با دیگران و ارتباط با محیط زیست تشکیل شده و در هر فصل احادیث معتبری در خصوص موضوعات آن فصل ارائه شده است؛ " راه های شناخت و محبت به خداوند، راهنما شناسی، کارگزاران خداوند، برنامه شناسی، شیوه های حفظ سلامت، شناخت فضائل و رزائل، خانواده، ارزش های فرهنگی در اسلام، اخلاق اقتصادی، وظایف متقابل مردم و حاکمیت، تاثیر محیط زیست بر زندگی و..." از جمله بخش های این کتاب مفید و کاربردی و خواندنی است.
در این دانشنامه روایات شیعه و اهل سنت ساختار بندی علمی شده، دلالت،راویان و سند روایات بررسی شده است.
این پروژه در سال 1388 که اعضای مجمع الفکر الاسلامی در دیداری که با رهیر انقلاب داشتند، مورد پسند معظم له قرار گرفت.
ویژگی ها و امتیازات پزوهش السنه الشریفه:
مرجع جامع حدیثی
ارائه ساختار نو و کارآمد از روایات ناظر به علوم و معارف امروز
بررسی روایات و اسناد روایات فریقین
تشکیل خانواده حدثی جامع
گروه پژوهشی موسوعه التاریخ الاسلامی
یکی از گروه‌های پژوهشی مجمع الفکر الاسلامی،گروه علمی موسوعه التاریخ الاسلامی می‌باشد که بحمدالله توانسته است کتاب ارزشمند و گرانسنگ موسوعه التاریخ الاسلامی را به چاپ برساند که در بردارنده گزارشی تاریخی- تحلیلی از وقایع و حوادث عصر پیامبرصل الله علیه و آله و حضرات معصومین علیهم السلام می‌باشد.
این مجموعه پژوهشی توانسته یک دوره کامل از تاریخ اسلام از نگاه اهل بیت علیهم السلام و به عنوان آراء شیعه به همراه تحلیل و بررسی دقیق به جهان اسلام عرضه بدارد که جای چنین پژوهشی در مجموعه آثار شیعه خالی بوده و خلأ آن توسط بزرگان مکتب اهل بیت علیهم اسلام احساس میشد.
این کار جهت ارائه به جهان اسلام به زبان عربی تدوین گشته و همکنون کار ترجمه آن به زبان فارسی در حال انجام است و جلد اول این ترجمه تحت عنوان زندگانی پیامبر اسلام منتشر گردیده است.البته ترجمه این کتاب به زبان انگلیسی در راستای معرفی اسلام حقیقی به جهان مسیحیت و غرب امری ضروری است.
ویژگی ها و امتیازات موسوعه التاریخ الاسلامی
1 ـ استفاده از منابع تاريخى اوليه و اصيل ؛
2 ـ پايه قرار دادن روايات اهل بيت عليهم السلام به عنوان شاخصترين منبع تاريخى شيعه ؛
3 ـ عرضه تاريخ تحليلى با رويكرد هماهنگى گزارههاى تاريخى با قرآن كريم، جايگاه پيامبر اكرم و ائمه ( عصمت ) و حكم عقل قطعى ؛
4 ـ توجه تام به حكم عقل و ارائه تصويرى روشن از حقايق تاريخى در نمايى تحليلى ؛ف
5 ـ پرهيز از قضاوت يك سويه و دخالت دادن افكار و آراء مذهبى و سياسى در عرضه حقايق تاريخى ؛
6 ـ اعتماد بر گزارشهاى تاريخى صحيح و بررسى رجال واقع در سندهاى روايات و نصوص تاريخى وپرهيز از روايات متعارض و متناقض
7 ـ نگارش تاريخ اسلام با زبان گويا ، روان و علمى .
گروه پژوهشی موسوعه مولفی الامامیه دانشنامه و دایره المعارفی است در معرفی نویسندگان شیعه دوازده امامی و آثار آنان اعم از خطی و چاپی از قرن اول تا پایان قرن پانزدهم هجری قمری.
این پژوهش عظیم به صورت ترکیبی از سرگذشتنامه نویسی و کتابشناسی می‌باشد که جمعی از خبرگان مرجع‌نگاری آن را بر عهده گرفته‌اند.
تا کنون 19جلد رحلی از این مجموعه با برکت و گرانسنگ به زیور طبع آراسته شده است و پیش‌بینی میشود تعداد و مجلدات این اثر با ارزش در حدود 55جلد رحلی باشد.این فعالیت پژوهشی ارزشمند مورد تقدیر بسیاری از متخصصان رشته تراجم و کتابشناسی قرار گرفته است.همچنین در جشنواره علمی پژوهشی آیت الله العظمی مرعشی نجفی از این اثرگرانسنگ تقدیر بعمل آمد.
ویژگی ها و امتیازات موسوعه مولفی الامامیه
1)براساس اسامی نویسندگان نه عنوان کتاب پژوهش شده است. کلیه آثار یک شخص ذیل یک مدخل ذکر میشود.
2)ذیل مدخل به معرفی کوتاه و دقیق از شرح حال علمی مولف پرداخته شده است.
3)مقابل هر عنوان ،زبان و موضوع کتاب معرفی شده است که این کار برای پژوهشگران بسیار مهم است.
4)در معرفی نسخه‌های خطی با وجود اعتماد بر فهارس منتشر شده ، امتیازات هر نسخه بر نسخه دیگر مانند به خط مولف بودن ذکر شده است.
5)منابع و مصادر هر مدخل ذیل همان مدخل بیان شده است.
6)این پژوهش با زبان عربی منتشر می‌گردد تا عاملی جهت معرفی شیعه به جهان اسلام باشد.
فقه ، متكفل بيان احكام شرعى مربوط به عمل مكلفان از گذر ادله تفصيلى است . اماميه ، از ابتدا به تدوين احكام شرعى همت گماشت و اصول اربعمأة شكل گرفت ، سپس فقه روايى تدوين گشت . در ادامه ، فروعات فقهى با ادله آن به صورت فقه استدلالى به نگارش درآمد و علم فقه شكل گرفت . محقق حلى ساختار بديعى براى فقه ترسيم كرد و فقيهان اماميه در طول تاريخ از آن پيروى نمودند .
در قرون اخير ، نگاهى نو در تدوين فقه پديد آمد كه در آن فقه به صورت مدخل هاى الفبايى به ترتيب به نگارش درمی آيد . اهل سنت بر اساس اين روش موسوعه هايى را نوشتند اما جاى آن در فقه شيعه خالى بود . موسوعة الفقهية الميسرة ؛ اولين موسوعه فقهى اماميه می باشد كه بر اساس روش موسوعه نگارى به تدوين فقه پرداخته است که تا كنون ( ۱4 جلد ) از اين مجموعه منتشر شده است .
روش موسوعه فقهيه در نگارش الفبايى فقه عبارت است از بيان معناى لغوى و اصطلاحى هر مدخل و سپس بيان احكام تكليفى و وضعى . در اين موسوعه اقوال فقيهان دسته بندى شده و برخى از مهمترين ادله جمع آورى شده است و در پايان هر مدخل در « مظان بحث » به ابوابى كه اين بحث در آنها مطرح شده ، اشاره می شود .
بخش اصلى اين موسوعه ، موسوعه فقهى است اما دو ملحق دارد : ملحق اصولى كه در آن اصطلاحات اصولى به صورت الفبا مورد بررسى قرار می گيرند و ملحق تراجم كه در آن تراجم علمايى كه در هر جلد مطرح شده مىآيد .
برخى از مهمترين ويژگی هاى اين موسوعه از اين قرار است :
۱ ـ اولين موسوعه و دايرة المعارف الفبايى فقه بر مبناى اماميه ؛
۲ ـ نگارش فقه به زبانى روان و گويا و پرهيز از فروعات زياد چنانكه از اسم اين موسوعه برمی آيد ؛
۳ ـ ارائه فقه با مدخل هاى الفبايى به گونه اى كه هر اصطلاح فقهى را به سادگى بتوان در مدخل الفبايى آن يافت؛
۴ ـ گزينش مدخل هاى فقهى به جهت پيشگيرى از توسعه بی دليل موسوعه ؛
۵ ـ آسان سازى فقه با بيان معناى لغوى و اصطلاحى ، تحرير محل نزاع ، دسته بندى اقوال ، بيان مهمترين ادله و دورى از طرح مباحث غير لازم ؛
۶ ـ دسته بندى اقوال به گونه اى كه در كتابهاى ديگر بدين گونه يافت نمی شود ؛ بيان اقوال فقيهان در يك مسأله از ابتدا تا حضرت امام خمينى قدس سره و اشاره به اقوال فقيهان معاصر در مسائل جديد .
۷ ـ درج مهمترين ادله و پرهيز از بيان مناقشات مطرح در كتاب هاى فقهى ؛
۸ ـ بررسى مسائل مستحدثه تا آنجا كه امكان دارد ؛
۹ ـ طرح قواعد فقهى و اصولى در مدخل هاى مربوطه با روش قاعده نگارى و گاه طرح قواعد فقهى جديد ؛
۱۰ ـ اشاره به ابوابى كه فقيهان ، آن مدخل را در آنها مطرح كرده اند براى پيگيرى بيشتر مباحث و تحقيقات گسترده تر ؛
۱۱ ـ الحاق موسوعه اصولى در آخر هر جلد ؛ به جهت آنكه تعدادى از اصطلاحات هم جنبه فقهى و هم جنبه اصولى دارند ؛
۱۲ ـ معرفى فقيهان و اصوليان در آخر هر جلد به عنوان « ملحق تراجم » براى شناسايى و مشخص شدن جايگاه علمى آنان .
اين كتاب تا كنون كتاب برگزيده حوزه علميه قم در سالهاى ۱۳۷۹ ( رتبه دوم ) و ۱۳۸۶ ( رتبه اول ) و كتاب برگزيده سال۱۳۸۰ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى ( رتبه اول ) شده است .
موسوعه فقهيه ميسره بحمد اللّه مورد عنايت مراجع عظام ، فضلاى حوزه و نخبگان دانشگاهى قرار گرفته است و به عنوان منبع در كتابها و مقالات علمى مورد استفاده و آدرس دهى قرار گرفته است.
